Νικηφόρος Μανδηλαράς: Ο ανεξιχνίαστος θάνατος του ανθρώπου που εξέθεσε τη χούντα

Ο θάνατος του Νικηφόρου Μανδηλαρά, μόλις λίγες εβδομάδες μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, αποτελεί μία από τις πιο σκοτεινές και αμφιλεγόμενες υποθέσεις της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ο δικηγόρος και δημοσιογράφος που συγκρούστηκε ανοιχτά με τον μηχανισμό της δικτατορίας βρέθηκε νεκρός σε παραλία της Ρόδου, υπό συνθήκες που μέχρι σήμερα γεννούν ερωτήματα.

Ποιος ήταν ο Νικηφόρος Μανδηλαράς

Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς ήταν μια ιδιαίτερα δραστήρια και μαχητική προσωπικότητα του δημόσιου βίου. Δικηγόρος, δημοσιογράφος και πολιτικά ενεργός, έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από τη συμμετοχή του στη δίκη της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ, όπου υπερασπίστηκε δημοκρατικούς αξιωματικούς του στρατού.

Διαβάστε ακόμη: Μεντρεσές: Η τραγική ιστορία της πύλης στην Πλάκα - Πώς βγήκε η έκφραση «χαιρέτα μου τον πλάτανο»

Κατά τη διάρκεια της δίκης, ήρθε σε ανοιχτή σύγκρουση με το κατεστημένο της εποχής, φέρνοντας στο φως στοιχεία που αφορούσαν τον μετέπειτα δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο. Μεταξύ αυτών και ιατρική γνωμάτευση για την ψυχική του κατάσταση, έγγραφο που -σύμφωνα με καταγγελίες- αφαιρέθηκε αργότερα από τη δικογραφία.

Στο στόχαστρο της δικτατορίας

Μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας, ο Μανδηλαράς γνώριζε ότι αποτελούσε ανεπιθύμητο πρόσωπο για το καθεστώς. Οι πρώτες ημέρες μετά το πραξικόπημα τον βρήκαν να κρύβεται, ενώ σύντομα έγινε σαφές πως η παραμονή του στη χώρα ήταν επικίνδυνη.

Η απόφαση για φυγή στο εξωτερικό, με τελικό προορισμό την Κύπρο, ήταν μονόδρομος. Στόχος του ήταν να συνεχίσει από εκεί τη δράση του εναντίον της χούντας.

Το πλοίο Rita V και η μοιραία διαδρομή

Στις 16 Μαΐου 1967, ο Μανδηλαράς επιβιβάστηκε κρυφά στο φορτηγό πλοίο Rita V. Καθώς το πλοίο έπλεε ανοιχτά της Ρόδου, έφτασε εντολή να ελεγχθεί για «ύποπτο πρόσωπο».

Η επίσημη εκδοχή των αρχών ανέφερε ότι ο Μανδηλαράς, φοβούμενος τη σύλληψη, ζήτησε να πέσει στη θάλασσα ώστε να κολυμπήσει προς την ακτή. Σύμφωνα με το αφήγημα αυτό, γλίστρησε, τραυματίστηκε και πνίγηκε.

Τα κενά και οι αντιφάσεις

Η εκδοχή του ατυχήματος δεν έπεισε ποτέ την οικογένεια και μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης. Μαρτυρίες και ενδείξεις άφηναν ανοιχτό το ενδεχόμενο ο Μανδηλαράς να έφτασε ζωντανός στην ακτή και να δολοφονήθηκε στη συνέχεια.

Οι συνθήκες υπό τις οποίες βρέθηκε το σώμα του, αλλά και οι εικόνες από την κηδεία του, ενίσχυσαν τις αμφιβολίες και τροφοδότησαν την πεποίθηση ότι η αλήθεια δεν αποκαλύφθηκε ποτέ πλήρως.

Η δικαστική εξέλιξη και η σιωπή

Η δικαστική έρευνα κατέληξε στην καταδίκη του πλοιάρχου του Rita V για ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Η ποινή ήταν μικρή και εξαγοράστηκε, ενώ ο ίδιος εγκατέλειψε τη χώρα.

Μετά την πτώση της χούντας, η υπόθεση άνοιξε εκ νέου, με διώξεις που έφτασαν μέχρι πολιτικά πρόσωπα του καθεστώτος. Ωστόσο, και αυτή η προσπάθεια κατέληξε χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ο φάκελος έκλεισε ξανά, αφήνοντας πίσω του περισσότερα ερωτήματα από απαντήσεις.

Τι γνωρίζουμε σήμερα για την υπόθεση Μανδηλαρά

Περισσότερα από πενήντα χρόνια μετά, η υπόθεση του Νικηφόρου Μανδηλαρά εξακολουθεί να μελετάται από ιστορικούς και δημοσιογράφους. Παρά τις κατά καιρούς αναφορές, τις μαρτυρίες και τα αρχειακά στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, καμία εκδοχή δεν έχει αποδειχθεί οριστικά.

Η υπόθεση παραμένει ανοιχτή στη συλλογική μνήμη ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα των σκοτεινών πρακτικών της περιόδου της δικτατορίας.

Συχνές ερωτήσεις για τον Νικηφόρο Μανδηλαρά

• Η οικογένεια και πολλοί ερευνητές θεωρούν πιθανό το ενδεχόμενο δολοφονίας, χωρίς όμως να έχει αποδειχθεί δικαστικά.

• Οι πολιτικές συνθήκες της εποχής, οι ελλιπείς έρευνες και το κλίμα φόβου συνέβαλαν στο να παραμείνει η υπόθεση ανεξιχνίαστη.

Ποια ήταν η σχέση του με την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ;

• Ο Μανδηλαράς ήταν βασικός συνήγορος υπεράσπισης και ανέδειξε στοιχεία που έφεραν σε δύσκολη θέση το μετέπειτα καθεστώς.

Μια υπόθεση που δεν έκλεισε ποτέ

Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς δεν υπήρξε απλώς ένα ακόμη θύμα της χούντας. Η περίπτωσή του συμβολίζει τον κίνδυνο που αντιμετώπισαν όσοι τόλμησαν να αντισταθούν και να μιλήσουν. Ο ανεξιχνίαστος θάνατός του εξακολουθεί να βαραίνει την ιστορική μνήμη της χώρας.